Od października 2025 roku w Polsce będzie obowiązywał system kaucyjny dotyczący opakowań po napojach. Mechanizm ten został uchwalony ustawą z 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw („ustawa kaucyjna”).
System kaucyjny wpisuje się w unijne regulacje, w tym dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904, tzw. dyrektywę SUP, mającą na celu ograniczenie wpływu tworzyw sztucznych na środowisko.
Co obejmuje system – jakie opakowania
Objęte kaucją będą:
- butelki z tworzyw sztucznych (PET) jednorazowego użytku o pojemności do 3 litrów, włącznie z zakrętkami i wieczkami z tworzyw sztucznych,
- puszki metalowe (np. aluminiowe) o pojemności do 1 litra,
- butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra.
Wyłączenia:
- opakowania na napoje mleczne zostały wyłączone z obowiązku,
- opakowania szklane jednorazowego użytku nie będą objęte systemem kaucyjnym.
Zasady działania – jak to będzie wyglądało
- Kaucja przy zakupie
Kiedy kupujesz napój w opakowaniu objętym systemem, do ceny zostanie doliczona kaucja. Kaucja będzie widoczna na opakowaniu oraz doliczana przy kasie. - Zwrot opakowania i odzyskanie kaucji
Kaucję można odzyskać, gdy oddasz opakowanie w punkcie zbiórki. Nie będzie wymagany paragon do odebrania kaucji. Tworzone będą różne punkty odbioru – sklepy, automaty, inne punkty zbiórki. - Obowiązki sklepów
- Sklepy o powierzchni powyżej 200 m², które sprzedają napoje w opakowaniach objętych systemem, będą obowiązkowo przyjmować zwroty opakowań i wydawać kaucję.
- Sklepy poniżej 200 m², jeśli oferują napoje w butelkach szklanych wielokrotnego użytku, mają również obowiązek przyjmowania zwrotów. W innych przypadkach ich przystąpienie może być dobrowolne.
- Oznakowanie opakowań
Opakowania objęte systemem muszą być wyraźnie oznakowane – logo systemu kaucyjnego i podana wysokość kaucji. Opakowania bez znaku nie będą uprawniać do zwrotu kaucji. - Wymóg dla gmin
Każda gmina będzie musiała zapewnić co najmniej jeden stacjonarny punkt odbioru opakowań objętych systemem.
Wysokości kaucji
- 50 groszy – za plastikowe butelki (do 3 l) i puszki (do 1 l).
- 1 złoty – za butelki szklane wielokrotnego użytku (do 1,5 l).
Kto finansuje i jakie obowiązki mają producenci
- Koszt wdrożenia i operowania systemem ponoszą przedsiębiorcy wprowadzający napoje w opakowaniach objętych systemem (producenci, importerzy, właściciele marek).
- Przedsiębiorcy muszą osiągać określone minimalne poziomy zbiórki opakowań.
Terminy i wdrożenie
- System wejdzie w życie 1 października 2025 r.
- Ustawa została przyjęta 13 lipca 2023 r. i opublikowana w Dzienniku Ustaw jako ustawa kaucyjna (Dz. U. poz. 1852).
Korzyści oraz wyzwania
Korzyści:
- Zmniejszenie ilości odpadów opakowaniowych oraz zaśmiecania otoczenia.
- Zwiększenie poziomu recyklingu i ponownego wykorzystania opakowań.
- Promowanie świadomości ekologicznej i zmianę nawyków konsumenckich.
Wyzwania:
- Przygotowanie infrastruktury – automaty zwrotne, punkty odbioru, logistyka zwrotów.
- Oznakowanie i dostosowanie opakowań przez producentów.
- Edukacja konsumentów i klarowność działania systemu (np. co można oddać, jak, gdzie).
- Obowiązki sklepów, szczególnie w pierwszych miesiącach działania systemu, zwłaszcza tych mniejszych.
Podsumowanie
System kaucyjny w Polsce to znacząca zmiana w polityce środowiskowej i regulacjach dotyczących opakowań. Od 1 października 2025 r. konsumenci będą płacić kaucję za określone opakowania – plastikowe, metalowe i szklane (wielokrotnego użytku) – którą odzyskują po oddaniu opakowania. Obowiązki spoczywają zarówno na producentach, jak i na sklepach, z jasno określonymi terminami i wymaganiami. Choć wdrożenie wiąże się z kosztami i logistycznymi wyzwaniami, korzyści dla środowiska i społeczeństwa są znaczące.